Μουσικότητα
Το Tango παρέχει σαν χορός μια μοναδική ελευθερία – της μουσικής ερμηνείας (tango musicality). Σε αντίθεση με όλους τους άλλους χορούς, δεν έχει ορισμένο ένα βασικό ρυθμικό μοτίβο. Ακόμη και αυτό που είναι γνωστό ως «βασικό βήμα» μπορεί να εκτελεστεί ρυθμικά με διάφορους τρόπους. Αυτό το χαρακτηριστικό του Tango κάνει τη σχέση ενός χορ
ευτή με τη μουσική πιο δύσκολη, αλλά και πιο συναρπαστική. Η κύρια πρόκληση της μουσικότητας είναι η αλληλεπίδραση με τα εκλεπτυσμένα μοτίβα που συναντώνται στo Τango – σε φράσεις, εμφάσεις και παύσεις. Κατ ‘αρχάς, το καλύτερο είναι να κρατήσει κάποιος τη μουσικότητά του όσο το δυνατόν απλούστερη. Ο πιο θεμελιώδης τρόπος για να χορέψει κανείς Τango είναι να πατάει το 1 και το 3 στα 4/4 της μουσικής. Δεν χρειάζεται να γνωρίζει το μέτρο – ακόμη και οι πιο αρχάριοι χορευτές μπορούν να ακούσουν το βασικό κτύπο του tango. Χρειάζετε όμως κάποια πρακτική πριν μπορέσει κανείς να πατήσει στο ρυθμό με συνέπεια. Το επόμενο στάδιο είναι η μουσική συγκοπή. Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να βάλει ένα επιπλέον βήμα μεταξύ των κτύπων. Αυτά τα σχέδια έχουν μια “γρήγορη-γρήγορη-αργή” αίσθηση. Περαιτέρω μπορούν να εφαρμοστούν αρκετά πιο γρήγορα βήματα σε μια σειρά (για παράδειγμα γρήγορα-γρήγορα-γρήγορα-γρήγορα-αργά. Αυτά χρησιμοποιούνται κυρίως για γρήγορες molinettes ή corridas, αλλά είναι πολύ πιο δύσκολο να εφαρμοστούν.
Εκτός από την επιτάχυνση υπάρχει και η επιβράδυνση του βασικού ρυθμού. Η κύρια μέθοδος επιβράδυνσης είναι η παράλειψη ενός ή περισσοτέρων αργών παλμών (από τα 1 και 3). Αυτή είναι η πιο βασική μορφή παύσης, η οποία είναι πολύ σημαντική για τους προχωρημένους χορευτές tango. Αυτές οι τρεις επιλογές αποτελούν τα θεμελιώδη ρυθμικά μοτίβα στο σύγχρονο χορό tango. Στο Μπουένος Άιρες, η συντριπτική πλειοψηφία των χορευτών στο κέντρο της πόλης δεν θα κάνει τίποτα έξω από αυτό. Αυτές οι τρεις επιλογές προσφέρουν ατελείωτες δυνατότητες που είναι απίθανο να χορέψει κανείς ένα tango με τον ίδιο τρόπο δύο φορές. Επιπλέον, κάποιος μπορεί να μεταβάλλει ελαφρώς την ταχύτητα κάποιων αλλαγών βάρους, ενώ χρησιμοποιεί πάτημα στο βασικό ρυθμικό μοτίβο, κάτι το οποίο διευρύνει περαιτέρω την ρυθμική ποικιλία.
Αλλά η μουσική tango προσφέρεται για περισσότερα. Αν κάποιος ακούει προσεκτικά τις εγγραφές (1940) των ορχήστρων του Ricardo Tanturi με τα φωνητικά του Alberto Castillo ή Enrique Campos, Pedro Laurentz με τον Alberto Podesta, Lucio Demare με τον Ραούλ Beron, ή τις ορχήστρες του Anibal Troilo ή Osvaldo Pugliese, μπορεί να ακούσει μια φράση διατυπωμένη με εξαιρετική ελευθερία και ταυτόχρονα με ρυθμική ακεραιότητα. Στη δεκαετία του 1940, όταν το tango έφτασε στο αποκορύφωμά του, μερικοί από τους πιο καταξιωμενους χορευτές ανταποκρίνονταν σε αυτές τις μουσικές φράσεις. Μέχρι σήμερα, κυρίως στην περιοχή της Villa Urquiza, μπορεί κανείς να δει χορευτές που κάνουν ένα βήμα αργό πάνω σε πολλούς κτύπους στη μουσική, ή ένα βήμα λίγο πριν ή λίγο μετά τον κτύπο της μουσικής.
Έτσι, ο χορός γίνεται αντάξιος της μουσικής. Ένας χορευτής tango τότε μοιάζει με έναν μουσικό της τζαζ, ο οποίος χρησιμοποιεί τις φράσεις του με όλο και πιο αυθόρμητους και περίπλοκους τρόπους. Αλλά ένα άμεσο πρόβλημα με το άνοιγμα τέτοιας μουσικής ελευθερίας είναι ότι είναι δύσκολο να διατηρήσει τα κριτήρια της καλής μουσικότητας. Μπορεί μερικές φορές να είναι δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς κάποιον που ακούει τη μουσική με ένα πολύ προηγμένο τρόπο από κάποιον που δεν την ακούει καθόλου. Βέβαια, αυτός ο βαθμός της ελευθερίας χρησιμοποιείται από κάποιους ως δικαιολογία για να μην δίνουν μεγάλη προσοχή στην μουσική. Συνήθως, οι καβαλιέροι είναι εκείνοι που έχουν αυτό το πρόβλημα. Ένα εξελιγμένο
μουσικά πρόσωπο θα συνδυάσει αρμονικά πάντοτε το ρυθμό του με το ρυθμό της παρτενέρ του, και θα εντείνει μόνο εφόσον η ντάμα του αισθάνεται άνετα. Στην αντίθετη περίπτωση, όταν ο καβαλιέρος σίγουρα δεν ακούει το ρυθμό, η ντάμα αισθάνεται πολύ άβολα, και είναι διχασμένη ανάμεσα στο θέλω να χορεύουμε με τη μουσική και στο ταίριασμα με τον παρτενέρ. Σε αυτή την περίπτωση, η ντάμα μπορεί να βοηθήσει πραγματικά τον καβαλιέρο της με το ρυθμό που του διαβιβάζει μέσα από την κίνηση της και την αγκαλιά. Απαιτεί εξαιρετική ικανότητα, αλλά είναι δυνατόν να συμβεί. Εάν η ντάμα δεν είναι ικανή να σταθεί απένταντι σε τέτοια πρόκληση, είναι καλύτερα να σταματήσει να χορεύει με έναν άμουσο καβαλιέρο – με αυτό τον τρόπο μπορεί αυτός να πάρει το μήνυμα γρηγορότερα.
Το να υπερβαίνει κανείς τα τρία θεμελιώδη ρυθμικά μοτίβα είναι πολύ δύσκολο, ειδικά αν πρόκειται να το κάνει επιτυχημένα. Αυτός είναι ο λόγος που ακόμη και μερικοί από τους πιο έμπειρους χορευτές και δασκάλους δεν πιστεύουν σε αυτό. Απαιτεί μια εξαιρετική ικανότητα συντονισμού στο ρυθμό και τη μουσικότητα των παρτενέρ, καθώς και τον εύκολο έλεγχο των μεταφορών κάποιου βάρους, κανένα από τα οποία δεν είναι πολύ εύκολο. Απαιτεί υψηλό βαθμό ισορροπίας κι αντίληψης των μουσικών φράσεων. Όμως, παρά τις δυσκολίες αυτές, η ρυθμική ελευθερία αποτελεί ίσως την πιο βαθιά εκφραστική πτυχή του τάνγκο. Μόλις άρχισει κανείς να την αγγίζει, δεν υπάρχει γυρισμός. Είναι η απόλυτη δικαίωση όλης της σκληρής προετοιμασίας, όταν ξαφνικά άνευ προηγουμένου, αλλά απολύτως λογικά ρυθμικά μοτίβα βγαίνουν αυθόρμητα, σαν να με δική τους πρωτοβουλία, μέσα από το σώμα του χορευτή, σε αρμονία με την ντάμα του και τη μουσική. Τέτοιες τέλειες στιγμές εξακολουθούν να είναι σπάνιες, αλλά πιο συχνές από ό, τι παλαιότερα.
Για να ξεκινήσει κανείς να αγγίζει τέτοια μουσική ελευθερία, η καλή σύνδεση των παρτενέρ είναι απαραίτητη, αλλά δεν αρκεί. Χρειάζεται επίσης μια παραγωγική πρόθεση. Κατ ‘αρχάς, τι ακούμε στη μουσική; Γιατί χορεύουμε; Υπάρχει μια ποικιλία οργάνων που μπορεί κανείς να ξεχωρίσει και να ακολουθήσει – μπαντονεόν, βιολιά, μπάσο, πιάνο. Αντί να ακολουθήσουμε κάτι στη μουσική, είναι δυνατόν να αλληλεπιδρούμε με αυτό, χωρίς να υπακούμε ακριβώς στις ρυθμικές μορφές της μουσικής.
Η κύρια είσοδος στη μουσική ελευθερία είναι η παύση. Μερικοί παλιοί έχουν κατανοήσει ότι η σημασία της είναι μεγάλη. Το στιλ Villa Urquiza είναι ιδιαίτερα γνωστό για τις «παύσεις» του. Η παύση εδώ σημαίνει κάτι περισσότερο από τη διακοπή σε μια στιγμή. Σημαίνει τη δημιουργία μιας παύσης στη μέση της κίνησης, όσο το δυνατόν συχνότερα. Για να γίνει αυτό, πρέπει κανείς να αποκτήσει πλήρη έλεγχο της μεταφοράς του βάρους της παρτενέρ του, να μάθει πώς να επιβραδύνει αλλά και πώς να σταματάει αβίαστα σε κάθε θέση. Όταν το καταφέρει, απελευθερώνεται αυθόρμητα η ικανότητα της μετακίνησης του σώματος την κατάλληλη χρονική στιγμή. Θυμίζει την όμορφη μεταφορά του Eugen Herrigel στο «Το Ζεν και η Τέχνη της Τοξοβολίας»: « Μπορείς να μάθεις από ένα φύλλο μπαμπού τι πρόκειται να συμβεί. Λυγίζει ολοένα και πιο χαμηλά από το βάρος του χιονιού. Ξαφνικά το χιόνι γλυστρά στο έδαφος χωρίς να ταρακουνήσει το φύλλο… έτσι και το βέλος πρέπει να φύγει από τον τοξοβόλο όπως το χιόνι από το φύλλο, πριν αυτός να το σκεφτεί.»
Μόνο αν κάποιος περιμένει μπορεί να βρει το σωστό ρυθμό και την αρμονία με τον παρτενέρ του, τη μουσική, και το χώρο. Μπορεί κανείς να αρχίσει με την προσπάθεια να σταματάει και να περιμένει όσο το δυνατόν συχνότερα. Στο τέλος όμως, όλος ο χορός μπορεί να εξελιχθεί σε μια ισορροπημένη «ακινησία», έτσι ώστε να υπάρχει μια παύση ή σχεδόν μια παύση σε κάθε βήμα. Μπορεί να είναι δύσκολο να το φανταστεί κανείς, αλλά είναι δυνατό να συμβεί και ανοίγει πρωτοφανή επίπεδα ελευθερίας σε όλες τις πτυχές του χορού, ιδιαίτερα στη μουσικότητα. Με αυτό τον τρόπο, τίποτα δεν είναι ποτέ προγραμματισμένο εκ των προτέρων, τίποτα δεν είναι σκηνοθετημένο πνευματικά. Με κάθε βήμα, υπάρχει ένα άνοιγμα προς τη μουσική, το χώρο, και την κίνηση. Η δυνατότητα να γίνει αυτό, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ποιότητα της σύνδεσης του ζευγαριού. Η πραγματική παύση ενεργοποιείται από την ισορροπία και την ηρεμία του ζευγαριού.
Από την παύση, αναπτύσσεται μια πιο οργανική και λεπτή σχέση με το ρυθμικό χαρακτήρα της μουσικής. Αυτό δημιουργεί μια εντελώς νέα εμπειρία, ακόμα και αν κάποιος απλά περπατάει στο βασικό ρυθμό. Όταν βρεθεί η ηρεμία σε κάθε βήμα, γίνεται πολύ συναρπαστικό. Με την αναμονή, το ζευγάρι μπορεί να εισέλθει σε ένα πιο ελεύθερο μουσικό διάλογο, στον οποίο ο χρόνος του κάθε βήματος δεν είναι προκαθορισμένος. Οι παύσεις και η αναμονή ανοίγει το μουσική ελευθερία της ντάμ
ας- ο καβαλιέρος δεν υπαγορεύει πάντα το χρόνο, αλλά μάλλον προσκαλεί τη ντάμα του στο βήμα και την περιμένει να ερμηνεύσει την πρόσκληση σύμφωνα με τη δική της μουσικότητα. Για τον καβαλίερο, είναι οι αλληλουχίες των βημάτων ενώ για τη ντάμα είναι οι αλληλουχίες των στολιδιών. Μια αληθινή φράση δεν προγραμματίζεται, αλλά συχνά καθορίζεται, πράγμα που σημαίνει ότι η ίδια φράση χρησιμοποιείται συχνά από χορευτές σε πολλές περιπτώσεις. Οι φράσεις εξελίσσονται, αλλά σε αργό ρυθμό. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν πρέπει να κυριαρχούν στο χορό, αλλιώς γίνεται λιγότερο ελεύθερος και περισσότερο προκαθορισμένος.
Αν όλα αυτά φαίνονται λίγο τραβηγμένα ή ασαφή, δεν είναι έκπληξη. Παίρνει χρόνια να εξετάσει κανείς ακόμη και την παύση. Αλλά σε εύλογο χρόνο, όλα αυτά βοήθούν ένα χορευτικό ζευγάρι να ανακαλύψει εντελώς νέα επίπεδα στο Τango.
Σε ελεύθερη μετάφραση από: http://www.tangoprinciples.org/musicality.htm
Βασική δομή ρυθμού
Διαφορές σε ορχήστρες και τρόπους ερμηνείας